મોખડાજી ગોહિલ
વીર મોખડાજી ગોહિલ ઈ.સ. 1347
ગોહિલવંશના મુળપુરુષ સેજકજીના પુત્ર રાણોજીએ રાણપુર વસાવી ત્યાં રાજધાની સ્થાપી હતી, પરંતુ ઈ.સ.1308-09માં મુસ્લિમો સાથેના સંગ્રામમાં રાણોજી કૈલાસવાસી થયા. ત્યારપછી એમના પુત્ર મોખડાજી ગાદીએ બેઠા.
મોખડાજીએ વાળા રાજપૂતો પાસેથી ભીમડાદ, કોળીઓ પાસેથી ઉમરાળા જીતીને પ્રથમ ગાદી ઉમરાળામાં સ્થાપી. ત્યારપછી ખોખરા જીતી લઈ તલવારની ધારે ઘોઘામાંથી મુસ્લિમોને હાંકી કાઢ્યા. પછી બારૈયા જાતિના કોળી લોકો પાસેથી પીરમબેટ જીતી લઈ ત્યાં રાજગાદી સ્થાપી પોતાનું રહેઠાણ કર્યું.
પીરમબેટ
પીરમનો બેટ ખંભાતના અખાતમાં ઘોઘાથી ચાર માઈલના અંતરે છે. સૌરાષ્ટ્રના ગોહિલવાડ (ભાવનગર) જિલ્લાના દરિયાકિનારાથી ત્રણ માઈલ દૂર દરિયામાં અને ખંભાતની દક્ષિણે પીરમબેટ આવેલો છે. પીરમની પૂર્વમાં ભરુચ, સુરત વગેરે તથા પશ્ચિમે ઘોઘા અને ભાવનગર બંદરો આવેલા છે. ત્યાં વલભી નામની નદી સમુદ્રને મળે છે. નર્મદા નદી પણ આ બેટ સામે જ સમુદ્રને મળે છે. પીરમના કિલ્લાનાં ખંડિયરો હજી પણ જોવામાં આવે છે. ગુજરાત સૌરાષ્ટ્રના સમુદ્ર માર્ગના મધ્યમાં પીરમબેટ આવેલું છે. ખંભાતના અખાતમાં આવ-જા કરનાર વહાણોને માટે પીરમબેટ વિશ્રામનું સ્થાન હતું.
ઈ.સ. 1347માં વીર મોખડાજી પીરમબેટમાં રાજ્ય કરતા હતાં. આ સમયે ઘોઘા અને પીરમ બંને વચ્ચેનો તથા પીરમ અને ખંભાત વચ્ચેનો સંબંધ ગાઢ હતો. મોખડાજીએ પોતાની રાજધાની પીરમમાં રાખી હતી. આ સમયે સૌરાષ્ટ્રના અગ્નિ ખૂણાના કિનારા પર કોળી લોકોની મુખ્ય વસતી હતી. કોળીઓ વહાણવટાનો ધંધો ખારવા તરીકે કરતા તેના કરતાં ચાંચિયાગીરી વધારે કરતા હતા. આ સમયે ખંભાત ધીકતું બંદર હતુ. ઈરાક, ઈરાન, અરબસ્તાન વગેરે ઈસ્લામિક દેશોનો વેપાર આરબ વેપારીઓના હાથમાં હતો. તે વખતે માત્ર બે જ બંદર ખંભાત અને સુરત હતાં.
પીરમની આવી જગ્યામાં મોખડાજી ગોહિલ પોતાની મેળે આવીને વસ્યા. રાણઓજીના કુંવર બળવાન રાજાધિરાજ હતા. તેમણે પોતાની પ્રજાનો વસવાટ કરવા માટે નવું નગર બંધાવ્યું અને ડુંગર પર મજબૂત કિલ્લો બંધાવ્યો.દરિયાનાં મોજા તેની ચારે બાજુએ પાણીની છોળો મારવા લાગ્યા. ધરતીના ધણીએ કોળીઓનું રાજ્ય ખૂંચવી લઈને પીરમના નામથી પ્રસિદ્ધ કર્યું તે પહેલાં ઘોઘા તથા પીરમમાં બારૈયા ઘણા હતા. તે બંનેના રાજ્ય મોખડાજીએ લઈ લીધા. પૂર્વ જન્મના તપસ્વી પુરુષે ખારવા અને બારૈયાની ભૂમિ પોતાને સ્વાધીન કરી પીરમની ગાદી પ્રતાપવાન કરી. મોખડાજીની વીરતા, સાહસ અને શક્તિની વાતો પરદેશમાં પ્રચલિત થઈ ગઈ અને પીરમના રાજા તરીકે વિખ્યાત થયા.
ખંભાતના અખાતમાં કોળીઓ વહાણોને લૂંટતા અને હેરાન કરતાં, તેમને મોખડાજીએ મારીને ભગાડી મૂક્યા. આથી ખંભાત બંદરનો વેપાર વધ્યો. ખંભાત ગુજરાતના બંદરોમાં શ્રેષ્ઠ ગણાવા લાગ્યું. મોખડાજી દરિયાના મોખરાના સ્થાનમાં રહી પરદેશથી આવતાં જતાં વહાણોનું ધ્યાન રાખતા. ચાંચીયા વહાણો લૂંટે નહિ તેની તકેદારી રાખી રક્ષણ કરતા. તેના બદલામાં આવતાં જતા વહાણોના ખલાસીઓ પાસેથી કર (ખંડણી) ઉઘરાવતા. જ્યારે ચાંચીયા વહાણો લૂંટવા આવતા ત્યારે મોખડાજી પોતાના હાથમાં કાલી માતાની મૂર્તિ ધારણ કરીને પોતાના સૈન્ય સાથે ત્યાં પહોંચી જતા અને વહાણોનું રક્ષણ કરતા. દરિયાના મોખરાના સ્થાનમાં રહેતા હોવાથી જહાજોના માલિકો અને ખલાસીઓ તેમને મોખરાજી (મોખડાજી) કહીને સંબોધતા.
ઘણા દેશોનો આ સમૃદ્ધ માર્ગ હતો તેથી મોખડાજીએ પીરમમાં ઘણા વહાણો રાખ્યા હતા. વળી તેમને કાલીકા માતાનો હાથ હતો. મોખડાજીએ એવું પ્રબળ સ્વરૂપ ધારણ કર્યું હતું જેથી કોઈપણ વહાણ કર ચૂકવ્યા વિના જઈ શકતુ નહીં અને કરનો ઈન્કાર કરવામાં આવે તો વહાણને પોતાના કબજામાં લઈ લેવામાં આવતું. મોખડાજીના આ કાર્યમાં સમુદ્ર સેના સહાય કરતી હતી. તેમનો સમુદ્રાધિપતિ ત્રાપજના સુરાવાળો હતો. રઘુવંશી ગોહિલવંશમાં મોખડાજી સર્વ પ્રથમ દરિયાઈ રાજા થયા હતા. મોખડાજી પીરમના રાજા હતા, તે સમયે દિલ્હીમાં મુસલમાન બાદશાહ મહંમદ તઘલખ હતો. એક વખત દિલ્હી શહેરનો વીરચંદ નામે એક ધનાઢય વેપારી મસાલાનાં વહાણો સાથે તેજમતુરી (સુવર્ણરેતી)નાં પણ વહાણો ભરીને ખંભાત લઈ જતો હતો. પવનના તોફાનને લીધે તેને પીરમબેટમાં થોભવું પડ્યું. વળી ચોમાસું બેસી ગયેલું હોવાથી ત્યાં જ વહાણો ખાલી કરવાં પડ્યાં. તે વેપારીએ શેનો માલ છે તે જણાવ્યું નહિ અને મોખડાજીની પરવાનગી મેળવીને પીરમની એક વખારમાં માલ ભર્યો. સ્વદેશ પાછા ફરતી વખતે તે વેપારીએ પોતાનો માલ મોખડાજીને સોંપ્યો. મોખડાજીએ સમુદ્રદેવના સમ ખાઈને કહ્યું કે, ‘ચોમાસું પૂરું થયે તમારો માલ પાછો લઈ જશો.’ વેપારી વખારોને તાળાં મારીને કૂંચીઓ લઈને ખંભાત આવ્યો.
કેટલોક સમય વીત્યા પછી એવું બન્યું કે ઉંદરોએ તે વખારોમાં દર પાડ્યાં. તે વખારની પાસે એક લુહારની કોઢ હતી. પાસેની વખારની રેતી દરમાંથી લુહારની કોઢમાં પડી. ત્યાં તાપને લીધે તે સુવર્ણરેતી પીગળી જતાં તેની લગડીઓ બની ગઈ. થોડા દિવસ આમ ચાલ્યું. લુહાર તો ન્યાલ થઈ ગયો. તેણે બારિકાઈથી તપાસ કરી કે, આ રેતી ક્યાંથી આવે છે ? તે સમજી ગયો કે પાસેની વખારમાં માલ ભરેલો છે તેમાંથી આ રેતી આવે છે અને તેમાં સોનાની રજ હોવી જોઈએ, તેથી તે રેતી ઓગળતા સુવર્ણી લગડીઓ બને છે. તેણે મોખડાજીને આ વાત કરી. મોખડાજીએ તે વાતની ખાતરી કરી.
ચોમાસું વીતી ગયું ત્યાં સુધી વેપારી તેનો માલ લેવા આવ્યો નહિ અને મુદત પરી થયા પછી પણ કેટલોક સમય વીતવા છતાં વેપારી માલ લેવા આવ્યો નહિ. ઘણા સમય પછી તે પીરમબેટ આવ્યો અને તેણે પોતાના માલની માગણી કરી. મોખડાજીએ તેને જકાત, ભાડુ વગેરે ચૂકવીને વહાણો અને માલ લઈ જવા દેવામાં આવશે તેમ કહ્યું. વળી કિંમતી માલ આ રીતે કેમ છુપાવ્યો ? તેમ કહી મોખડાજીએ વાંધો પાડ્યો એટલે વેપારી દિલ્હી પહોંચ્યો.
વીરચંદ શેઠે દિલ્હી જઈ મહમંદ તઘલખને મોખડાજી વિષે ફરિયાદ કરી. મોખડાજીએ મુસલમાનો પાસેથી ઘોઘા તથા ખોખરા જીતી લીધાં હતાં, તેની ફરિયાદ મુસલમાન બાદશાહ પાસે ગયેલી જ હતી અને વળી વહાણો કબ્જે કર્યાની બીજી ફરિયાદ સાંભળીને મહંમદ તઘલખ ગુસ્સે ભરાયો. તેણે નિશ્ચય કર્યો કે આવા હિંદુ રાજાને જડમૂળથી ઉખેડી નાખવા જોઈએ.
ઈ.સ. 1345માં ગુજરાતના સૂબા અમીરાને સાદાને સુલતાનની સત્તાનો અનાદર કર્યો. જેથી મહંમદ તઘલખે ‘શાહબાજી’ અને ‘શાહજહાન’ નામના બે લશ્કરના સેનાનાયકો પાસે લશ્કર તૈયાર કરાવ્યું. મહંમદ તઘલખ જાતે જ પીરમબેટ પર ચડાઈ કરવા દરિયા જેવી ફોજ લઈને આવી પહોંચ્યો. દિલ્હીથી આવતા તેણે કેટલાક રાજાઓ સાથે યુદ્ધ કર્યા હતા. વડોદરા અને ડભોઈમાં પોતાની છાવણી નાખી. અમીરાને સાદનને હરાવીને મારી નાંખ્યો, પરંતુ તેનો સાથી તાઘી નાસી છૂટયો. તે જૂનાગઢમાં રા’ખેંગારના શરણે આવ્યો. તાઘીને રાહે આશ્રય આપ્યો તેથી તઘલખે તેના સૈન્ય સાથે જૂનાગઢ તરફ પ્રયાણ કર્યું. રસ્તામાં આવતું ઘોઘા સર કર્યા પછી મહંમદ પીરમબેટ પહોંચ્યો.
મોખડાજી સાથે મહંમદ તઘલખનું યુદ્ધ
મોખડાજીની રક્ષામાં દરિયાદેવ હતા એટલે તે પીરમમાં મોખડાજીને હરાવી શક્યો નહિ. પરંતુ મહંમદે પીરમના બેટમાં અનાજ વગેરે ખાદ્યચીજો જતી અટકાવી દીધી. છતાં પણ મોખડાજીએ ચાર ચાર મહિના સુધી મહંમદ સામે લડાઈ આપી. મહંમદને દરિયાપાર લશ્કર લઈ જવાનું શક્ય ન હોવાથી જમીન પર ઘેરો નાખ્યો. પીરમને સમુદ્રમાંથી સહાય મળતી હતી છતાં ઘેરો ચાલુ રહ્યો. મહંમદે મોખડાજીને ભાગી છૂટવાની સલાહ આપી, પરંતુ ક્ષત્રિય બચ્ચો કાયરતાને વરે પણ કેવી રીતે ? હવે પીરમના બેટમાં અનાજ, પાણી વગેરે જીવન જરૂરિયાતની ચીજવસ્તુઓ ખૂટી ગઈ હતી. પ્રજા હેરાન પરેશાન થઈ ગઈ હતી. પ્રજાનું દુઃખ મોખડાજી જોઈ શક્યા નહિ. એક રાત્રે પોતાની સેના લઈને મોખડાજી પીરમથી ઘોઘાના કિલ્લામાં આવ્યા. મોખડાજીના હૃદયમાં મુસ્લિમોને મહાત કરવાની પ્રબળ ઈચ્છા પ્રગટ થતાં ઘોઘાના કિલ્લામાં રહી મોખડાજી વીરતાપૂર્વક લડાઈ આપવા લાગ્યા. મહંમદને તેઓ કોઈ રીતે મચક આપતા નહોતા. આથી મહંમદે ઘોઘાની આજુબાજુના ગામોની પ્રજાને હેરાન કરવાનું શરૂ કર્યું. પ્રજાનું દુઃખ જોવા મોખડાજી તૈયાર નહોતા, છેવટે અંતિમ યુદ્ધ ખેલી લેવા મોખડાજી તૈયાર થયા.
કેસરીયા વસ્ત્રો સજીને, ‘હર હર મહાદેવ’ના નારા સાથે પ્રાતઃકાળે ઘોઘાના કિલ્લાના દરવાજા ખોલી નાખીને પોતાના જૂજ સૈનિકો સાથે મોખડાજી મહંમદના લશ્કર પર તૂટી પડ્યા. અચાનક થયેલા હુમલાથી યવન સેના ગભરાઈને ભાગંભાગ કરવા લાગી. હજારોની સંખ્યામાં યવન સેના યમના દ્વારે પહોંચી ગઈ. ખુદ મોખડાજી પોતે જ બે હાથમાં બેધારી તલવાર લઈને ઘૂમવા લાગ્યા. મહંમદ યુધ્ધમાં આવ્યો ન હતો. મોખડાજીએ તેને શોધવા પ્રયત્ન કર્યો પરંતુ તે ન મળ્યો. સુલતાન ના મળ્યો ત્યારે ક્રોધાગ્નિ વશ થયેલા મોખડાજીએ સુલતાનના ભાણેજ અને સેનાપતિને ઠાર માર્યો. મોખડાજી સામે મુસ્લિમોને લડવાની હિંમત ચાલી નહિ. મોખડાજીને વિજયની વરમાળા વરવાને ઝાઝી વાર ન હતી. ત્યારે પોતાની સેનાનો કચ્ચરઘાણ વળતો જોઈને બાદશાહ સમાધાન કરવા તૈયાર થયો અને સફેદ વાવટો ફરકાવીને સમાધાન માગ્યું. ઘોઘાના કિલ્લાની બહાર ખજૂરિયા ચોતરા પાસે સમાધાન કરવા ભેગા થવાનો દેખાવ કરીને મુસ્લિમ સૈનિકોએ મોખડાજીને ચારે બાજુથી ઘેરી લીધા.
મોખડાજીએ બાદશાહના ભાણેજને હાથી પરથી પછાડી જમીનદોસ્ત કરી યમના દ્વારે પહોંચાડી દીધો હતો, તેનું વેર વાળવા હજારો મુસ્લિમ સૈનિકો વીર મોખડાજી પર તૂટી પડ્યા. આ સમયે વીર મોખડાજી પોતાના પૂર્વજ એવા બાપ્પા રાવલને યાદ કરીને બેધારી મેવાડી તલવાર બે હાથમાં લઈને રણ સંગ્રામમાં ઘૂમવા લાગ્યા. સવારના દિવસ ઉગ્યાથી તે બપોર સુધી મોખડાજી એકલા જ હાથે ખજૂરિયા ચોતરા પર રહીને સેંકડો મુસ્લિમોને મોતને ઘાટ ઉતારતા હતા. તેઓ જેમ જેમ લડતા જાય તેમ તેમ તેમનું બાહુબળ વધતું જતું હતું. કોઈ મુસ્લિમ સૈનિક મોખડાજી સામે લડવા હિંમત કરી શકતા નહોતા. તેવામાં મુસ્લિમોએ મોખડાજી પર પથ્થરમારો કર્યો. મોખડાજી પથ્થરના ઘા ચૂકાવીને તલવાર વીંઝે જતા હતા. પરંતુ એક મોટો પથથર મોખડાજીના માથામાં વાગ્યો. મોખડાજી ચક્કર ખાઈને નીચે પડ્યા. તેઓ ઉભા થાય એ પહેલાં જ મુસ્લિમોએ તેમનું માથું ઘડથી જુદું કરી નાખ્યું. તે ઘોઘાના કાલીકા દરવાજા આગળ પડ્યું. આશ્ચર્યની વાત એ બની કે માથા વગરનું ધડ બે હાથમાં તલવાર લઈને મુસ્લિમ સેના પાછળ પડ્યું. મુસ્લિમો અને બાદશાહ ગભરાયા. તેઓ રણમેદાનમાંથી જ્યાં ત્યાં ભાગવા લાગ્યા. પરંતુ મોખડાજીનું ધડ તેઓની પાછળ પડ્યું. મુસ્લિમોએ આવું ક્યારેય જોયું ન હતું. તેઓ આગળ ભાગતા જાય અને ધડ તેમની સેનાનો કચ્ચરઘાણ વાળતું તેમની પાછળ દોડતું આવતું હતું. ઘોઘાના પાદરથી કુડા, કોળિયાક, હાથબ, થળસર, લાખણકા થઈ ખદરપર સુધી એટલે કે લગભગ 21 કિ.મી. સુધી તેઓનો સંહાર કરતું કરતું પાછળ જતું હતું.
ત્રાહિમામ પોકારેલા મહંમદ તઘલખે આ ધડના ત્રાસથી બચવાના ઉપાય ‘મૃત થયેલું શબ જ્યાં સુધી પવિત્ર હશે, ત્યાં સુધી તમારો પીછો છોડશે નહિ, વળી રાત્રીના સમયે આવા શરીરવાળાનો વેગ બમણો થઈ જાય છે, પછી તે કોઈને ગાંઠશે નહિ. આ શબ પર ગળીનો દોરો નાખવામાં આવશે તો તે તરત જ અભડાઈ જશે અને લડતું બંધ થઈ જશે. રામસુર કાઠીના કહેવા પ્રમાણે બાણ પર ગળીનો દોરો ચડાવીને ધનુષ્યમાંથી બાણ છોડવામાં આવ્યું. ગળીનો દોરો મોખડાજીના ધડ પર પડતાની સાથે જ તેમનું ધડ તત્કાળ ત્યાં જમીન પર પડ્યું.’
સતી માતાની દેરીની વાત
એક વાત એવી પણ છે કે બાજુમાં ભેસુડી ગામ હતું. ત્યાંની ચારણ કન્યા ત્યાં રમતી હતી તેને મોખડાજી ગોહિલનું માથા વગરનું ધડ આવતું જોઈને ડરી ગઈ. પરંતુ વડીલોની વાત યાદ આવી, ‘આવું થાય તો ગળીનો દોરો (અપવિત્ર વસ્તુ) નાખવી.’ આમ કરતાં ત્યાં ધડ પડ્યું અને ચારણની કન્યાએ ઘરે જઈને તેના પિતાને વાત કરી. પિતાજીએ ચારણ કન્યાને કહ્યું કે એ તો મોખડાજી ગોહિલ હતા. ધર્મના રક્ષણ માટે વિધર્મીને મારવા આગળ વધતા હતા. તમે તેને શાંત કર્યા હવે તમે પણ શાંત થઈને પથ્થર બની જાવ. મોખડાજી દાદાની જગ્યાથી 2 કિ.મી. દૂર જુનુ ભેસુડી ગામ છે ત્યાં આજે પણ આ ચારણ કન્યાના 7 પાળીયા સતી માતાના નામે પૂજાય છે.
મોખડાજીનું ધડ પડ્યું તે જગ્યા ખદરપરની સીમમાં આવેલી છે. આ જગ્યામાં દેરી બાંધવામાં આવેલી છે. મોખડાજીનું શિર ઘોઘાના કિલ્લાની બહાર ખજુરિયા ચોતરા પાસે પડ્યું હતું. ત્યાં ચોતરા પાસે દેરી બાંધવામાં આવી છે. આ બંને સ્થાનો અદ્યપિ પૂજાય છે અને જે ઠેકાણે ધડ પડ્યું તે ઠેકાણે વટેમાર્ગુ અફીણની કાંકરી મૂકે છે. જ્યારે વહાણ પીરમની પાસે ઘોઘા બંદરના બારે આવે છે, ત્યારે ખલાસીઓ ભાતુ વગેરે મોખડાજીને પ્રસાદરૂપે સમુદ્રમાં પધરાવે છે.
દરિયાના મોખરાના સ્થાનમાં રહીને મોખડાજી વહાણવટીઓને ચાંચીયા થકી રક્ષણ આપતા હતા. વહાણવટીઓ મોખરાના દેવ મોખડાજીને મોખડાપીર તરીકે માનતા. દરિયાઈ મુસાફરી શરૂ કરતાં પહેલાં વહાણવટીઓ ‘જય મોખડાપીર’ કહી વંદન કરી દરિયામાં શ્રીફળ પધરાવે છે.
એ સમયની એક લોકવાયકાના આધારે મોખડાજી એક ચમત્કારી પુરુષ હતા. મોખડાજી ગૌ-બ્રાહ્મણ પ્રતિપાળ હોવાને નાતે ઘણી ગાયો રાખતા. ઘોઘાથી પીરમબેટ જવાના માર્ગમાં સમુદ્રનું પાણી આવતું હોવાથી ત્યાં જવું અશક્ય હતું. પરંતુ મોખડાજીનો ગોવાળ ઘોઘાથી પીરમબેટના જંગલમાં ગાયો ચરાવવા જતો ત્યારે તેમના અધિષ્ઠાતા દેવની કૃપાથી ગોવાળ આગળ ચાલતો અને ગાયો પાછળ પાછળ ચાલી આવતી. આ સમયે સમુદ્રનું પાણી બે ભાગમાં વહેંચાઈ જતું અને જવાનો પગરસ્તો થઈ જતો. ગોધૂલી (સાંજના) સમયે પીરમબેટના જંગલમાંથી ગાયો ચરાવીને ગોવાળ પાછો વળતો ત્યારે પણ સમુદ્રનું પાણી બે ભાગમાં વહેંચાઈ જઈ પગરસ્તો થઈ જતો, આમ નિત્ય ચાલતું. જે અનુશ્રુતિ ગોહિલવાડ પંથકના ગામડાઓમાં આજે પણ વડીલો પાસેથી સાંભળવા મળે છે.
મોખડાજીને મોખડાપીર તરીકે પ્રજા માનતી. હિંદુઓ તથા મુસ્લિમો બંને શ્રધ્ધાપૂર્વક તેમને પૂજે છે. દર્શન કરે છે અને ધન્યતા અનુભવે છે.
વીર મોખડાજી દિલ્હીના બાદશાહ મહંમદ તઘલખ સામે રણસંગ્રામમાં અદભૂત પરાક્રમ બતાવને લડ્યા. ‘શિર પડે ને ધડ લડે’ એવા પ્રસંગો ક્યારેક જ બનતા હોય છે. તેવું પરાક્રમ મોખડાજીના અંતિમ રણસંગ્રામમાં જોવા મળ્યું. પરાક્રમી અને શૂરવીર એવા મોખડાજી રણસંગ્રામમાં યવનસેનાનો સંહાર કરતા વીરગતિ પામ્યા. વિરગતિ પામ્યા એટલું જ નહીં પણ અમર બની ગયા.
મોખડાજીના કૈલાસવાસ પછી મહંમદ તઘલખ ઘોઘાનગરમાં પ્રવેશ્યો. તેણે છૂટે હાથે કતલ ચલાવી અને પીરમનો કિલ્લો તોડી નંખાવ્યો. ઘોઘાને ખાલસા પ્રદેશમાં જોડી દીધું. ઘોઘાનું રાજ્ય ચલાવવા એક કાજીની નિમણૂક કરી જૂનાગઢ તરફ ચાલ્યો ગયો.
મોખડાજીના કુંવરોમાં પાટવીકુંવર ડુંગરજીએ પોતાના ભાયાતોનો સહકાર મેળવી મહંમદે મૂકેલા કાજીને ઘોઘામાંથી કાઢી મૂક્યો. તે પછી ઘોઘાની રાજગાદીએ બેઠા.
🚩જય ક્ષાત્રધર્મ🚩
Veer Mokhdaji Gohil 1347
The Gohil chief Salivahan, migrated with part of the Gohil clan from Mewar in 973 A.D., leaving behind his son Shakti Kumar with the rest of his people. They settled at Juna Khergarh, which they made their capital on the Luni River (present-day Bhalotra near Jodhpur) in Marwar. There is still a village there called ‘Gohilon ki Dhani’. For two and a quarter centuries, the Gohil dynasty thus ruled Mewar as well as Marwar.
Following the invasion of Muhammad Ghori and the establishment of the Slave dynasty in Delhi, the Rathores were forced out of Kannauj (in modern Uttar Pradesh) in the early years of the 13th century. They headed for Marwar, and as a fallout the Gohils were displaced.
Under their chief Sejakji, the Gohil clan then marched back to Saurashtra after nearly five hundred years, to the court of the great Chalukya ruler Sidhraj Singh. They were granted a jagir in modern Gohilwar, thus becoming governors of the Chalukyas.
The ‘Ruling Princes and Chiefs of India’ published by The Times of India in 1930 noted that: “No single portion of the vast and vulnerable land of Ind is wrapt deeper in the fascinating glamour of immemorial legend, tradition and romance than is Kathiawar, the ancient territory of the Vallabhi kings. To Kathiawar journeyed the mighty Gohils, that historic Rajput tribe whose very name signifies ‘the strength of the earth’, centuries before Norman William fought Saxon Harold at Senlac. Originally, as it would seem, vassals of the Vallabhi kings, the Gohils, by degrees conquered the greater portion of Kathiawar, until they permanently rooted themselves in the soil of Saurashtra. They were fighters ever, these men – warriors to the bone and marrow. Sejakji – Ranoji – Mokhdaji – what memories of raid and foray, of pitched battle, of fierce siege do these names not recall! It was Mokhdaji, it may be remembered, who took Ghogha from its Mohamedan defenders and made of Perim a royal capital. Mighty in physical stature as he was in deeds of derring do, he died fighting against Muhammad Tughlaq on Ghogha soil, leaving behind him a name never to be forgotten in the annals of Saurashtra.”
Gohil chief Maheshdasji’s grandson and Jhanjharsinhji son Sejakji or Sahajigji was twenty-third in descent to Salivahan. He was chief of the Gohil clan from 1240, governor, commanding officer of King Kumarpal’s army and right-hand man of the Solankis, a branch of the Chalukyas. Sejakji befriended Rao Mahipal, King of Saurashtra, whose capital was Junagarh, and married his daughter Valumkunverba to Khengar, the heir apparent (Jayamal) of Saurashtra. Sejakji received Shahpur along with 24 villages in jagir, in the midst of which he founded a capital in 1250, naming it Sejakpur after himself. He added 40 villages by force of arms, before his death in 1254.
Somraj succeded as chief after the death of Sejakji, whose other two sons Shahji and Sarangji received jagirs in Mandvi and Arthilla, which later became the kingdoms of Palitana and Lathi.
Mulraj, brother of Somraj, was governor of Sorath. He died in 1290, by when had also carved out an independent principality Ghogha, with capital at Piram (or Pirambet), an island in the Gulf of Cambay, near present day Bhavnagar.
Ranoji became Gohil chief in 1290. Ranoji, the son of Sejakji, a native of the Gohil dynasty, established the capital at Ranpur, but in the battle with the Muslims in 1308-09, Ranoji became a Kailasavasi.
Mokhdaji succeeded his father Ranoji. A master of naval warfare, he controlled the sea trade, to the ire of the Delhi Sultanate. Mokhdaji conquered Bhimdad from Vala Rajputs, Umrala from Koli and established the first throne in Umrala. He then conquered Khokhra and expelled the Muslims from Ghogha with the edge of a sword. He later conquered Pirambet from the Koli people of Baraiya caste and established his throne there.
Pirambet
Piram's bat is four miles from Ghogha in the Gulf of Khambhat. Pirambet is located in the sea three miles off the coast of Gohilwad (Bhavnagar) district of Saurashtra and south of Khambhat. To the east of Piram are Bharuch, Surat etc. and to the west are Ghogha and Bhavnagar ports. There a river called Valabhi meets the sea. The river Narmada also meets the sea in front of this bat. The ruins of Piram fort are still visible. Pirambet is located in the middle of the sea route of Gujarat Saurashtra. Pirambet was a resting place for ships plying the Gulf of Khambhat.
Is. In 1347, Veer Mokhdaji ruled in Pirambet. At this time the relationship between both Ghogha and Piram and between Piram and Khambhat was close. Mokhdaji kept his capital at Piram. At this time the main population of the Koli people was on the shores of the fire corner of Saurashtra. The spiders were more involved in piracy than shipping. At this time Khambhat was a burning port. The trade of Islamic countries like Iraq, Iran, Arabia etc. was in the hands of Arab traders. At that time only two ports were Khambhat and Surat.
Mokhdaji Gohil came and settled in such a place of Piram on his own. Kunwar of Ranoji was a powerful emperor. He built a new town for his people to live in and built a strong fort on the hill. The waves of the sea began to hit the water all around him. There were many Barais in Ghogha and Piram before the lord of the earth took the kingdom of Koli and made it famous by the name of Piram. Both of them were taken over by Mokhdaji. The pre-born ascetic man conquered the lands of Kharwa and Baraiya and made the throne of Piram glorious. Stories of Mokhdaji's bravery, adventure and strength became prevalent abroad and he became famous as the king of Piram.
In the Gulf of Khambhat, spiders looted and harassed ships, killing them and fleeing. This increased the trade of Khambhat port. Khambhat became one of the best ports in Gujarat. Mokhdaji was at the forefront of the sea, taking care of ships coming and going from abroad. Be careful not to rob pirates. Collecting taxes (ransom) from the sailors of the ships coming in return. When the pirates came to plunder the ships, Mokhdaji would reach there with his army holding the idol of Kali Mata in his hand and guarding the ships. Living at the forefront of the sea, shipowners and sailors called him Mokhraji (Mokhadaji).
This was a prosperous route for many countries so Mokhdaji kept many ships in Piram. He also had Kalika's hand. Mokhdaji assumed such a dominant form that no ship could sail without paying taxes and if the tax was refused the ship would be taken into his possession. The navy assisted Mokhdaji in this task. His seafarer was a traitor. Mokhdaji became the first sea king in the Raghuvanshi Gohil dynasty. Mokhdaji was the king of Piram, at that time there was a Muslim emperor Muhammad Taghalakh in Delhi. Once upon a time, a wealthy merchant by the name of Virchand from Delhi city used to carry spice ships and also ships of Tejmaturi (Suvarnareti) to Khambhat. He had to stop at Pirambet due to a wind storm. The ships had to be evacuated because of the monsoon. The trader did not say what the goods were and filled the goods in a warehouse of Piram with the permission of Mokhdaji. On his way back home, the trader handed over his goods to Mokhdaji. Mokhdaji swore by the god of the sea, "When the monsoon is over, you will take back your goods."
After some time it happened that the rats landed in those warehouses. The warehouse had a blacksmith's leprosy. The sand from the nearby warehouse fell into the blacksmith's leprosy. There the heat melted the golden sand and turned it into sticks. This went on for a few days. The blacksmith was shaved. He scrutinized where the sand came from. He realized that the sand was coming from a nearby warehouse full of goods and should contain gold dust, so the sand melted into gold bars. He told this to Mokhdaji. Mokhdaji confirmed that.
The trader did not come to pick up the goods till the monsoon passed and even after the deadline, the trader did not come to pick up the goods. After some time he came to Pirambet and demanded his goods. Mokhdaji said he would be allowed to take ships and goods after paying customs duty, rent etc. And why did you hide your valuables in this way? Mokhdaji objected and the trader reached Delhi.
Virchand Sethe went to Delhi and complained to Mohammad Taghalakh about Mokhdaji. Mokhdaji had conquered Ghogha and Khokhra from the Muslims, his complaint had already gone to the Muslim emperor and Muhammad Taghalakh was furious to hear another complaint of seizure of ships. He decided that such a Hindu king should be uprooted.
Is. In 1345, Amira, the governor of Gujarat, simply disrespected the Sultan's authority. So Muhammad Taghalakh prepared an army with two army commanders named 'Shahbazi' and 'Shahjahan'. Muhammad Taghalakh himself arrived with a sea-like army to attack Pirambet. Coming from Delhi he fought with some kings. He set up camp at Vadodara and Dabhoi. Amira defeated Sadan and killed him, but his ally Taghi escaped. He surrendered to Ra'Khengar in Junagadh. Rahe gave shelter to Taghi so Taghalakh set out with his army towards Junagadh. After reaching Ghogha Sir on the way, Muhammad reached Pirambet.
Mokhdaji with Mohammad Tughlaq's War
Daryadev was in Mokhdaji's defense so he could not defeat Mokhdaji in Piram. But Muhammad stopped the food grains in Piram's bat from going. Yet Mokhdaji fought against Muhammad for four months. Muhammad laid siege to the land as it was not possible to take the army overseas. The siege continued despite Piram getting help from the sea. Muhammad advised Mokhdaji to flee, but how could a Kshatriya wolf be cowardly? Now Piram's bat was missing grains, water and other necessities of life. The people were annoyed. Mokhdaji could not see the grief of the people. One night Mokhdaji came with his army from Piram to Ghogha fort. When Mokhdaji's strong desire to defeat the Muslims appeared in his heart, Mokhdaji stayed in the fort of Ghogha and started fighting valiantly. They did not flirt with Muhammad in any way. So Muhammad started harassing the people of the villages around Ghogha. Mokhdaji was not ready to see the suffering of the people, finally Mokhdaji was ready to fight the final battle.
Dressed in saffron, opening the gates of Ghogha fort in the morning with the slogan 'Har Har Mahadev', Mokhdaji with his few soldiers broke into Muhammad's army. The sudden attack caused the Greek army to panic. Thousands of Greek troops reached through Yemen. Mokhdaji himself started walking around with a double-edged sword in both hands. Muhammad did not come to war. Mokhdaji tried to find him but could not find him. Mokhdaji, enraged when the Sultan was not found, killed the Sultan's nephew and general. Muslims did not have the courage to fight against Mokhdaji. Mokhdaji did not have a chance to win. When the king saw that his army was returning, he agreed to compromise and waved a white flag. Outside Ghogha fort, Muslim soldiers surrounded Mokhdaji on the pretext of gathering for reconciliation near Khajuria Chotra.
Mokhdaji knocked the emperor's nephew off the elephant, knocked him to the ground and delivered him through Yemen. Thousands of Muslim soldiers fell on Veer Mokhdaji to avenge him. At this time, Veer Mokhdaji, remembering his ancestor Bappa Rawal, started walking in the desert with a double-edged Mewadi sword in both hands. From dawn till noon, Mokhdaji was alone on Khajuria Chotra, killing hundreds of Muslims. As they fought, their strength grew. No Muslim soldier could dare to fight Mokhdaji. In Teva, Muslims threw stones at Mokhdaji. Mokhdaji was going to wield a sword after paying a stone wound. But a big stone hit Mokhdaji in the head. Mokhdaji fell down dizzy. Even before they stood up, the Muslims severed their heads. He fell in front of Ghogha's Kalika door. Surprisingly, the headless torso fell behind the Muslim army with a sword in both hands. The Muslims and the emperor panicked. They started fleeing from the battlefield. But Mokhdaji's torso fell behind them. Muslims had never seen anything like this. They ran forward and the torso ran after them, crushing their army. From Ghogha Padar to Kuda, Koliyak, Hathab, Thalsar, Lakhanka to Khadar i.e. about 21 km. Till he was killing them, he was going backwards.
Muhammad Taghalakh called Trahimam as a way to escape the torment of this torso ‘The dead corpse will not leave your chase as long as it is holy, and at night the speed of such a body doubles, then it will not bind anyone. If a string is put on this corpse, it will immediately become ugly and the fighting will stop. According to Ramsur Kathi, the arrow was released from the bow by putting a rope around the arrow. As soon as the rope fell on Mokhdaji's torso, his torso immediately fell to the ground. '
Sati matani derani wat
One thing is that Bhesudi village was next door. The bard girl was playing there and she was frightened to see Mokhdaji Gohil's headless torso coming. But I remembered the words of the elders, ‘If this happens, put a string (an unholy thing) in the gully. The father told the bard girl that it was Mokhdaji Gohil. Were advancing to kill heretics for the protection of religion. You calmed him down and now you too calm down and become a stone. 2 km from Mokhdaji Dada's place. Far away is the old Bhesudi village where even today this bard is worshiped in the name of the 7 paliya sati mother of the bride.
The place where Mokhdaji's torso fell is located in the seam of Khadar. Delays are built into this space. Mokhdaji's head fell near Khajuria Chotra outside Ghogha fort. There is a delay built near Chotra. Both of these places are still worshiped and passers-by place gravel of opium at the place where the torso fell. When the ship arrives at Ghogha port near Piram, the sailors throw Bhatu etc. into the sea.
Staying at the forefront of the sea, Mokhdaji protected ships from pirates. The sailors considered Mokhdaji, the god of the front, as Mokhdapir. Before embarking on the voyage, the sailors salute the sea by saying 'Jai Mokhadapir'.
Mokhdaji was a miraculous man based on a folklore of the time. Mokhdaji kept many cows as he was a cow-Brahmin protector. On the way from Ghogha to Pirambet, it was impossible to get there because of the sea water. But when Mokhdaji's cowherd went from Ghogha to graze cows in the forest of Pirambet, by the grace of his presiding deity, the cowherd would walk ahead and the cows would run behind. At this time the sea water was divided into two parts and the footpath was gone. Even when the herdsmen were returning from the forest of Pirambet at twilight (evening), the sea water would be divided into two parts and it would become a pagoda. Anushruti is still heard from the elders in the villages of Gohilwad panth.
The people considered Mokhdaji as Mokhdapir. Both Hindus and Muslims worship him faithfully. Darshan and feel grateful.
Veer Mokhdaji fought to show his marvelous prowess in the battle against Muhammad Tughlaq, the emperor of Delhi. Occasions like 'shir pade ne thad lade' are rare. Such a feat was seen in the final battle of Mokhdaji. Mokhdaji, who was a hero and a hero, died in the battle of Yavansena. Not only did they become immortal but they also became immortal.
Fought with the mighty army of Padshah of Delhi..!! Even after being Beheaded Mokhdaji Crushed Down the Invaders showing Magnificent Valor n became Martyr..!!
After the Kailasavas of Mokhdaji, Muhammad Tughlaq entered Ghoghanagar. He carried out the massacre with his bare hands and demolished the fort of Piram. Ghogha joined the Khalis region. He appointed a Qazi to run the kingdom of Ghogha and marched towards Junagadh.
Among the kunwars of Mokhdaji, Patvikunwar Dungarji, with the cooperation of his bhayatas, expelled the qazi appointed by Muhammad from Ghogha. He then ascended the throne of Ghogha.
Valiant Mokhdaji had married a Sarvaiya princess of Hathasani in Kathiawar. Their son Dungarsinhji succeeded as chief, and later his descendant Bhavsinhji founded the capital city of Bhavnagar in 1723. His second wife was a Parmar princess of Rajpipla, daughter of Chokrana, ruler of Junaraj (Old Rajpipla) in the western Satpuras, which was earlier part of the Imperial kingdom of Ujjain. The son of Mokhdaji Gohil and the Parmar princess, Samarsinhji, succeeded to the gadi of Rajpipla on the death of his maternal grandfather Chokrana, who had no male issue. Samarsinhji assumed the name Arjunsinhji.
Arjunsinhji thus became the first Gohil Rajput ruler of the principality of Rajpipla around 1340.
151 years old portrait photo of Rajpipala State ruler Gambhirsinh Gohil was taken in 1870 AD.
Despite being hemmed in by such powerful Muslim realms as Gujarat, Malwa and Khandesh, and the Bahamani Kingdom, and later the Gaekwars, the Gohil sovereignty over Rajpipla survived through six turbulent centuries till merger with the Indian Union in 1948.
No comments:
Post a Comment